بیماری صرع | علائم تا درمان

صرع به عنوان یکی از بیماری های مهم در حوزه سیستم عصبی شناخته میشود که با وجود تلاشهای بسیار در حوزه درمان این بیماری، همچنان درمانی قطعی برای آن پیدا نشده و درمان های موجود نیز عموما بر حدود 20 تا 30 درصد بیماران کارساز نیست. در ادامه به بررسی این بیماری، عوارض آن و درمان های موجود خواهیم پرداخت.

بیماری صرع چیست؟

بیماری صرع نوعی اختلال مزمن در سیستم عصبی (اختلاال نورولوژیکی) میباشد که منجر به ایجاد تشنج هایی در فرد بیمار میگردد.

به طور طبیعی مغز تکانه هایی را به طور منظم تولید میکند، این تکانه های شیمیایی به عنوان انتقال دهنده های عصبی در امتداد نورون ها، شبکه عصبی مغز در کل بدن حرکت میکنند.

در فرد بیمار به صرع، ریتم معمول الکترونیکی در مغز به عدم تعادل گرایش داشته و درنتیجه فرد تشنج های مکرری را تجربه میکند.

به طور کلی دو نوع تشنج را میتوان از هم تفکییک کرد:

تشنج های عمومی

این نوع از تنشج ها که بر روی کل سیستم عصبی تاثیرگذار است.

تشنج های عمومی خود شامل 6 نوع میگردد ازجمله:

 تشنج های غیاب (Absence seizures)

این نوع از تشنج عموما در کودکان رخ میدهد و درحدود یک الی دو ثانیه به طول می انجامد. ویژگی این نوع از تشنج ها پنهان بودن آن است به این معنا که تغییر بارزی در رفتار و حالات فرد ایجاد نمیگردد. اصلی ترین نشانه های این نوع از تشنج عمومی شامل موارد ذیل میگردد:

• خیره شدن
• چشمک زدن
• لبخند غیر اردای

 تشنج های تونیک (Tonic seizures)

در این نوع از تشنج، کل بدن خشک شده اما بدن دچار لرزش نمیگردد. در بروز این وضعیت، گاها فرد بر زمین سقوط کرده و همین مسئله، خطر آسیب دیدگی در این نوع از تشنج را افزایش میدهد. نکته مثبت در این حالت، روند بهبودی سریع بیمار و طول مدت کم تشنج است.

تشنج اتونیک (Atonic seizures)

در این نوع از تشنج عمومی، قدرت ماهیچه ها به یک باره افت کرده و شخص بر زمین سقوط میکند.

تشنج کلونیک (Clonic seizures)

این نوع از تشنج با حرکات پرشی عضلات شناخته میگردد. تشنج کلونیک عموما بر عضلات گردن، صورت و دست ها تاثیرگذار است.

 تشنج میوکلونیک (Myoclonic seizures)

در این نوع از تشنج، پرش اندامها را به طور کوتاه و غیر منتظره شاهد هستیم. این نوع از تشنج که عموما پس از بیدار شدن از خواب بروز میکند، میتواند به تنهایی و یا همراه با دیگر انواع تشنج های عمومی عارض گردد.

 تشنج های تونیک-کلونیک (Tonic-Clonic seizures)

در این وضعیت ابتدا ماهیچه ها منقبض شده و فرد بر زمین سقوط میکند، سپس ماهیچه های پشت سر منقبض و منبسط گشته و همین امر باعث ایجاد تکانه و لرزش در فرد میگردد. در این حالت ممکن است فرد زبان خود را گاز بگیرد و یا به طور غیر ارادی جیغ بزند. در برخی دیگر از موارد تنفس کند شده و یا شخص دچار بی ارادگی در کنترل ادرار میگردد. همچنین پس از اتمام تشنج نیز عموما فرد احساس خستگی، گیجی و یا سردرد میکند.

تشنج های کانونی یا متمرکز

تشنج های کانونی و متمرکز که صرفا در یک قسمت از مغز رخ میدهد. همچنین به دلیل درگیر کردن بخشی از سیستم عصبی این نوع از تشنج ها با عنوان صرع موضعی نیز شناخته میشود. در این نوع از تشنج، بسته به بخشی از مغز که درگیر تشنج شده باشد، شاهد واکنشهای متفاوتی هستیم. خود این نوع از تشنج شامل تشنجهای موضعی ساده و تشنجهای موضعی پیچیده میگردد.

به طور کلی آمارها نشان میدهد که تمامی افراد در همه رنج های سنی میتوانند به صرع مبتلا گردند اما این بیماری درمیان کودکان خردسال و بزرگسالان بیش از سایر افراد و درمیان مردان کمی بیش از زنان شایع است.

عوامل محرک در تشنج صرعی

• سرماخوردگی
• کم خوابی
• حساسیت به غذا
• فشار و استرس
• فلاش نور
• مصرف مواد مخدر
• تشنگی شدید

علل ایجاد بیماری صرع

در اکثر مواقع دلیل مشخصی برای ایجاد بیماری صرع وجود ندارد. به طور کلی به نظر میرسد عوامل متعددی میتواند بر ایجاد این بیماری تاثیرگذار باشد ازجمله:

1- ژنتیک: در برخی موارد عوامل موروثی علت ایجاد صرع شناخته شده است.

2- تومورها: آسیبهای وارده به بخشهایی از مغز توسط تومورهای مغزی، میتواند سبب ایجاد بیماری صرع گردد.

3- بیماری های مغزی: سکته علاوه بر تومورهای مغزی به عنوان یک بیماری مغزی شناخته میگردد که در برخی موارد در شکل گیری صرع تاثیرگذار بوده است.

4- بیماری های عفونی: منژیت، ایدز و سایر بیماری های عفونی نیز در برخی موارد علت ایجاد بیماری صرع شناخته شده اند.

5- آسیب های مادرزادی: آسیب های مغزی پیش از تولد ناشی از عفونت مادر، تغذیه نامناسب و کمبود اکسیژن نیز میتواند مبنای شکل گیری بیماری صرع باشد.

6- اختلالات تکاملی: اوتیسم و نوروفیبروماتوز به عنوان برخی بیماری های اختلالی تکاملی نیز میتواند منجر به ایجاد بیماری صرع گردد.

عوامل تاثیرگذار در افزایش خطر ابتلا به صرع

برخی عوامل میتواند خطر ابتلا به صرع را افزایش دهد ازجمله:

• سن: کودکان و افراد مسن بیش از سایر گروه های سنی در معرض خطر ابتلا به صرع قرار دارند.
• سابقه خانوادگی
• جراحی و آسیب دیدگی در قسمت سر
• سکته مغزی
• بیماری های قلبی-عروقی
• کم خونی
• عفونت مغزی
• تجربه تشنج در دوران کودکی

علائم صرع

اصلی ترین علامت صرع، تشنج میباشد اما همانگونه که پیشتر گفته شد تشنج ها انواع متفاوتی داشته و براین اساس علائم متفاوتی را نیز دارند. برخی از علائم اصلی انواع تشنج شامل موارد زیر میشود:

1. لرزش در بخشی یا تمام بدن ازجمله بازوها، دست ها و پاها
2. از دست دادن هوشیاری
3. انقباض صورت
4. خیره شدن به یک نقطه
5. علائم روانی همچون ترس، اضطراب
6. سردگمی موقت
7. از دست دادن کنترل ادرار به طور موقت

درمان صرع

با وجود تمامی پیشرفت ها در حوزه علم، این بیماری همچنان درمان قطعی ندارد اما به کمک داروها و سایر راهکارهای موجود تا حد قابل قبولی میتوان این بیماری را کنترل کرد. داروهای تجویز شده توسط پزشک متخصص برای هر شخص و در نسبت با ویژگی های فرد متفاوت خواهد بود.

عوامل تاثیرگذار در درمان دارویی صرع

برخی عوامل تاثیرگذار در دریافت دارو ازسوی پزشک متخصص شامل موارد ذیل میگردد:

• نوع تشنج
• احتمال تداوم تشنج
• سن
• جنسیت
• سابقه پزشکی فرد
• ویژگی های جسمی فرد

درمان غیر دارویی صرع

بهره گیری از درمان دارویی، یکی از بهترین شیوه ها در کنترل صرع شناخته میشود اما اکتفا به این استراتژی کافی نیست. به این معنا که در کنار مصرف داروهای تجویز شده از سوی پزشک متخصص، بهره گیری از شیوه های دیگری نیز لازم است ازجمله:

رژیم غذایی مناسب

بسیاری از پزشکان رژیم غذایی ویژه ای حاوی چربی زیاد و کربوهیدرات کم را برای فرد دچار به بیماری صرع توصیه میکنند. بهتر است به منظور یافتن بهترین رزیم غذایی مناسب و سازگار با ویژگی های فردی خود، با پزشک متخصص مشورت کنید.

جراحی

در برخی موارد ممکن است درمان دارویی و یا رژیم غذایی نتیجه دلخواه را نداشته باشد و به تشخیص پزشک متخصص، فرد به جراحی مغز نیاز داشته باشد.

پیشگیری از ابتلا به صرع

اگرچه هیچ راهکاری برای پیشگیری از بیماری صرع وجود ندارد اما میتوان برای کنترل و جلوگیری از تشدید حملات صرع اقداماتی را انجام داد ازجمله:

• عدم مصرف مواردی همچون الکل، سیگار و یا داروهای غیرقانونی
• در فعالیت های ورزشی که احتمال آسیب به سر وجود دارد حتما از کلاه ایمنی استفاده کنید.
• خواب کافی
• تلاش برای جلوگیری از سرماخوردگی و آنفولانزا تا حد امکان
• مصرف به موقع و به اندازه داروهای تجویزی ازسوی پزشک متخصص
• یادگیری راهکارهای مقابله و کنترل استرس

عوارض صرع

بیماری صرع میتواند بسیاری از وجوه زندگی فرد را تحت الشعاع قرار دهد. این بیماری میتواند به ویژه در کودکان مشکلات عاطفی و اجتماعی ایجاد کند.

تشنج و سقوط بر زمین در اثر آن میتواند آسیبهای جسمی و روحی برای فرد به همراه داشته باشد.

آسیب های دیگر در موارد پیشروی صرع همچون آسیب به بافتهای مغزی، عوارض متعددی را برای فرد به همراه داشته باشد.

در صورتی که فرد باردار از داروهای درمان صرع استفاده کند، ممکن است جنین دچار نقایص مادرزادی گردد.

ایجاد مشکلات روحی ازجمله افسردگی، اضطراب و افکار و رفتارهای پرخطر همچون خودکشی در اثر بیماری صرع

کلام آخر

نکته مهم در این بیماری این است که شما نمیدانید چه زمان دچار حمله و تشنج صرع میگردید و براین اساس بهترین راهکار، آمادگی برای کنترل تشنج است. به عنوان مثال فرد دچار بیماری صرع، بهتر است تا حد امکان رانندگی نکند تا خطر تصادف را کاهش دهد. در صورتی که هر کدام از علائم گفته شده را داشتید، در اولین فرصت به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. در صورتی که صرع درمان نشود ممکن است شدت آن بیشتر شود و در نهایت عوارض خطرناکی به همراه داشته باشد.